Profesor Józef Burszta (1914-1987), wybitny poznański etnograf, zajął się problemem wyznaczenia granic Wielkopolski przy okazji prac nad monumentalnym dziełem, jakim była Kultura ludowa Wielkopolski (t. 1-3, 1960-67). Na potrzeby tej monografii stworzono w połowie lat 50. XX w. interdyscyplinarny zespół złożony z etnografów, historyków, językoznawców, folklorystów i etnomuzykologów. W trakcie spotkań zespołu kierowanego przez Profesora ustalono między innymi granice obszaru, który objęto następnie badaniami terenowymi.

Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, pod redakcją językoznawcy prof. Zenona Sobierajskiego i etnologa prof. Józefa Burszty, to kolejne (po Kulturze ludowej Wielkopolski) monumentalne opracowanie monograficzne poświęcone temu regionowi. Składa się na niego aż 797 map wraz z opisami. Prof. Z. Sobierajski, w porozumieniu z prof. J. Bursztą, zebrał w 1970 r. badaczy z Instytutu Filologii Polskiej i Katedry Etnografii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz historyków opracowujących mapy pomocnicze. Zespół miał za zadanie opracować mapy etnograficzno-lingwistyczne, pokazujące, co z dawnych podziałów mikroregionalnych zachowało się w języku i kulturze Wielkopolski, a także jakie zjawiska pojawiły się pod wpływem zachodzących wówczas przemian kulturowo-językowych.

Tematykę granic regionu Wielkopolski Andrzej Brencz poruszył w swojej książce Wielkopolska jako region etnograficzny. Wykorzystał w niej między innymi wyniki badań zamieszczonych w Atlasie języka i kultury ludowej Wielkopolski (AJKLW). Analizując efekty prac poprzedników, podobnie jak oni, definiował Wielkopolskę jako region etnograficzny nawiązujący do Wielkopolski historycznej, choć w części wschodniej wykraczający poza jej granice. Podkreślał trudność w przedstawianiu granic regionu w postaci linearnej, co motywował tworzeniem przez nie stref wyznaczanych przez zasięgi zjawisk kulturowych.

Wyznaczając współcześnie granice etnograficzne regionów tworzących krajobraz kulturowy Wielkopolski kierowaliśmy się przede wszystkim żywotnością zjawisk kulturowych, które każdy z nas może zaobserwować, zbadać i udokumentować. Mamy świadomość, że wiele z elementów obecnych w przeszłości, współcześnie już nie występuje, a dowiedzieć się można o nich z materiałów archiwalnych, dostępnych w repozytoriach, archiwach i muzeach.

Wyznaczone granice mają charakter orientacyjny i inkluzywny, Uszanowaliśmy potrzebę podkreślenia tożsamości lokalnej, której istotnymi elementami są wzory kulturowe regionów sąsiadujących (np. Kujaw, Śląska czy Pomorza) oraz uwzględniliśmy ruchy migracyjne (zarówno te po 1945 roku, jak i późniejsze, związane z migracją zarobkową). Niektóre obszary historycznie związane z Wielkopolską współcześnie znajdują się częściowo w granicach administracyjnych innych województw (np. Pałuki – woj. kujawsko-pomorskie, Babimojszczyzna – woj. lubuskie, Krajna – woj. pomorskie), co wpływa w sposób bezpośredni na sposób identyfikacji regionalnej ich mieszkanek i mieszkańców. Pomimo to jednak zdecydowaliśmy się uwzględnić je w ramach współczesnych granic etnograficznych Wielkopolski.

W XIII wieku Wielkopolska podzielona była administracyjnie na dwie dzielnice: poznańską
i gnieźnieńsko-kaliską. W XIV wieku były to województwa poznańskie i kaliskie (z czasem wyłączono z niego ziemię wieluńską, którą przyłączono do województwa sieradzkiego).
W XVI wieku województwo poznańskie podzielone zostało na powiaty: poznański, kościański, wałecki i wschowski, a kaliskie na kaliski, gnieźnieński, nakielski, kcyński, koniński i pyzdrski. Ten podział obowiązywał do I rozbioru Polski w 1791 roku, jednak
w 1768 roku wydzielono osobne województwo gnieźnieńskie.

Kolejne duże zmiany administracyjne związane były z rozbiorami Polski – w 1793 roku
i 1795 roku. Konsekwencją tych podziałów było wydzielenie departamentów poznańskiego
i kaliskiego. W okresie wojen napoleońskich i powstania Księstwa Warszawskiego podzielono Wielkopolskę na trzy departamenty – poznański, bydgoski i kaliski. Po 1815 roku obszar zachodniej Wielkopolski znalazł się w granicach Prus – utworzono Wielkie Księstwo Poznańskie, podzielone na dwie rejencje: poznańską i bydgoską. Obszar dawnego województwa kaliskiego znalazł się w granicach Rosji, a granica przebiegała głównie
na rzece Prośnie.

Twórca ludowy tworzy oryginalne i indywidualne dzieła w oparciu o regionalne tradycje ludowe, na podstawie umiejętności nabytych w drodze bezpośredniego przekazu twórczości ludowej. Wielu z twórców uczyło się samodzielnie, realizując tym samym swoje indywidualne pasje i chęć tworzenia. Spotkać ich można podczas wielu wydarzeń organizowanych przez wielkopolskie muzea i stowarzyszenia oraz lokalne samorządy. Jest to zawsze doskonałą okazją do poznania ludzi z pasją i chęcią dzielenia się swoimi doświadczeniami z innymi. Wielu twórców organizuje warsztaty, podczas których istnieje możliwość nauczenia się wykonywania m.ni. tradycyjnych ozdób, haftów czy koronek.

Siwki, czyli kolędnicze pochody w drugi dzień świąt wielkanocnych, występują
w zachodniej Wielkopolsce. Obszar ten wrysowuje się w topograficzny trójkąt wytyczony przez Międzychód na północy, Wolsztyn na południu i Poznań na wschodzie. Współcześnie zwyczaj ten praktykuje się w 32 miejscowościach. W drugiej połowie XX wieku takich miejsc było ponad 90, co wiemy dzięki badaniom przeprowadzonym w 2018 roku.

Muradyny i żandary są lokalną formą szeroko rozpowszechnionego zwyczaju wodzenia niedźwiedzia. W Wielkopolsce niedźwiedziowi towarzyszyły w pochodach dyngusowych (w wielkanocny poniedziałek) dziad, baba, koń, diabeł, czasem też czapla lub bocian. Później dołączyły takie postaci jak policjant, kominiarz, smolarz, symbolizujące osoby niecodzienne w życiu wsi, wnoszące w jej życie nowość i sensację. Pochody niedźwiedzi pojawiają się nadal w poniedziałek wielkanocny na terenie powiatów gnieźnieńskiego, obornickiego, poznańskiego, czarnkowsko-trzcianeckiego Najbardziej znane z nich są muradyny w Walkowicach (gm. Czarnków) i żandary w poznańskiej dzielnicy Ławica.

Cymper to lokalna nazwa obchodów kończących okres karnawału pojawiająca się
w niektórych miejscowościach powiatu nowotomyskiego, skupionych wokół Zbąszynia.
Są to: Łomnica, Nądnia, Nowy Dwór, Przyprostynia i Stefanowice z gminy Zbąszyń
oraz Dąbrówka Wielkopolska – leżąca już na terenie województwa lubuskiego,
w gm. Zbąszynek (powiat świebodziński). Zwyczaj ten był wzmiankowany również w innych miejscowościach: Chrośnicy, Nowej Wsi, Nowej Wsi Zbąskiej, Perzynach, Stefanowie, Strzyżewie (gm. Zbąszyń) oraz Podmoklach Małych i Wielkich (gm. Babimost,
powiat zielonogórski). Nazwa cymper zaczęła dominować od lat 90. XX w., wcześniej
wśród mieszkańców bardziej popularne było określenie mięsopusty.

Podkoziołek to obecnie tradycyjna nazwa zabawy ostatkowej lub ostatniego dnia karnawału stosowana powszechnie w zachodniej Wielkopolsce i na Kujawach. Wywodzi się ona z obrzędów ostatkowych. W powiecie międzychodzkim najbardziej znanym zwyczajem ostatkowym są bery w Kamionnie.

Wielkopolska jest dużym regionem kulturowym o zróżnicowanym środowisku naturalnym, który przez stulecia podlegał skomplikowanym procesom historycznym i politycznym. Wszystko to miało wpływ na kształtowanie się podziałów administracyjnych, co z kolei wpływało na stosunki społeczne. W historii naszego regionu ważne były także akcje mające na celu sprowadzanie osadników z krajów europejskich oraz z regionów ościennych, dzięki czemu mieszały się tradycje kulturowe różnych grup lokalnych i regionalnych.
O przynależności do konkretnej grupy regionalnej lub lokalnej decydują cechy fizyczne, przejawiające się w zróżnicowaniu poszczególnych elementów kultury (np. budownictwo, strój ludowy), elementy kultury niematerialnej (np. gwara, wyznanie) oraz poczucie przynależności do danej kultury, związane z tożsamością lokalną i regionalną.

Biskupizna to mikroregion etnograficzny w południowo-zachodniej Wielkopolsce  ze stolicą w Krobi. Obejmuje on kilkanaście miejscowości powiatu gostyńskiego: Bukownicę, Chumiętki, Domachowo, Grabianowo, Krobię, Posadowo, Potarzycę, Rębowo, Sikorzyn, Starą Krobię, Sułkowice, Wymysłowo oraz Żychlewo. Nazwa regionu i jego mieszkańców pochodzi od biskupów poznańskich, do których tereny te należały od XIII do końca XVIII wieku. Każdy biskup poznański był nominalnym proboszczem Krobi aż do 1927 roku, gdy tę tradycję zniósł kardynał August Hlond. Dzięki mniejszym obciążeniom feudalnym, większym gospodarstwom i korzystniejszym warunkom uwłaszczenia Biskupianie mieli lepszą sytuację materialną, niż okoliczna ludność. Towarzyszyło temu silne poczucie odrębności i dumy z przynależności do swej małej ojczyzny. Wyrazem tego jest chociażby posiadanie własnego hymnu Biskupizny – pieśni Pługu, mój pługu.

Region Kozła to nazwa obszaru obejmującego swym zasięgiem 6 gmin – Zbąszyń i Siedlec z woj. wielkopolskiego oraz Babimost, Kargową, Zbąszynek i Trzciel z woj. lubuskiego.
W 1997 roku zarejestrowano Stowarzyszenie Gmin RP Region Kozła, inicjując tym samym podjęcie licznych inicjatyw na rzecz upowszechniania dorobku kulturalnego tego obszaru. Nazwa nawiązuje do tradycyjnego instrumentu, jakim jest występujący tylko na tym obszarze – kozioł. Zasięg jego użytkowania zamyka się wewnątrz linii łączącej miejscowości Trzciel, Dąbrówka Wielkopolska, Małe i Wielkie Podmokle, Nowy Kramsk, Babimost, Grójec Wielki, Wąchabno, Chobienice, Chrośnica oraz Zbąszyń. Pierwsze wzmianki w literaturze dotyczące tradycji grania na koźle datowane są na XVI wiek.

Ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego na poziomie krajowym polega, m.in. na prowadzeniu rejestru zjawisk, na które składają się dwie listy: Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego (obecnie na 41 wpisów, 6 dotyczy Wielkopolski, w tym jeden o zasięgu ogólnopolskim) oraz Krajowy rejestr dobrych praktyk (Wielkopolska nie posiada żadnych wpisów w tym zakresie). Pierwsze wpisy z Wielkopolski pojawiły się na liście w 2015 roku. Obecnie są to następujące wpisy:

1. Uroczystości odpustowe ku czci Św. Rocha z obrzędem błogosławieństwa zwierząt w Mikstacie
2. Tradycje kulturowe Biskupizny
3. Tradycje wesele z Szamotuł i okolic
4. Tradycje dudziarskie w Wielkopolsce
5. Tradycje kulturowe Bambrów Poznańskich
6. Plecionkarstwo w Polsce

Obecnie na terenie naszego regionu działa kilkadziesiąt zespołów tanecznych (w swoim repertuarze posiadają nie tylko tańce wielkopolskie, ale i z innych regionów Polski), śpiewaczych (skupiających głównie kobiety) oraz kapel ludowych. Większość z nich jest związana z lokalnymi i regionalnymi instytucjami kultury, które zapewniają im sale do prób i miejsce do przechowywania strojów i instrumentów. Okazją do prezentacji własnej twórczości artystycznej są liczne spotkania, w tym festiwale i przeglądy o zasięgu lokalnym i regionalnym. Towarzyszą im często konsultacje dla zespołów prowadzone przez etnomuzykologów, etnochoreologów i etnografów, głównie w zakresie doboru i poszerzenia repertuaru dzięki poszukiwaniom archiwalnym i terenowym.

Wielkopolskie zespoły wielokrotnie prezentowały swoją twórczość na scenach festiwalowych w kraju, w tym na najważniejszym, jakim jest Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą. Wielu ze śpiewaków, muzyków i tancerzy oraz animatorów ruchu muzycznego otrzymało Nagrodę im. Oskara Kolberga „za zasługi dla kultury ludowej” (patrz mapa: Laureaci Nagrody Kolberga „za zasługi dla kultury ludowej”).

Strój ludowy to określenie stosowane na odświętny i reprezentacyjny ubiór mieszkańców konkretnego regionu, którzy poprzez jego noszenie podkreślają swoją przynależność regionalną i lokalną. W tradycyjnej kulturze ludowej był on zakładany z okazji ważnych wydarzeń rodzinnych i społecznych oraz uroczystości religijnych. Był zróżnicowany ze względu na wiek i stan społeczny – inaczej ubierały się panny i kawalerowie, a inaczej osoby zamężne czy starsze.

Wielkopolska jako duży i zróżnicowany region etnograficzny nie posiada jednego, charakterystycznego typu stroju, dlatego należy mówić o wielkopolskich strojach ludowych. Każda z grup etnograficznych oraz wspólnot lokalnych posiadała odrębny ubiór, który ją wyróżniał. Wielkopolskie stroje ludowe cechowały często formy krojów, dla których inspiracją był ubiór mieszkańców miasta lub warstw szlacheckich. Istotne były także kontakty z osadnikami z terenów Niemiec, Śląska i innych regionów ościennych, co powodowało częste zapożyczenia i inspiracje. Stroje szyte były głównie z tkanin kupnych (wełny, bawełny i jedwabiu) o różnorodnych splotach. Dominowały kolory ciemne i nasycone (granat, czerwień, bordo, amarant, butelkowa zieleń, brąz i czerń), z którymi kontrastowała biel koszul oraz haftów i koronek (te przede wszystkim występowały w kobiecych nakryciach głowy  -czepcach oraz kryzach i fartuchach).

Nagroda im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej” ustanowiona została w 1974 roku. To najbardziej prestiżowe wyróżnienie dla osób działających na rzecz zachowania i upowszechniania kultury ludowej i tradycyjnej. Konkurs ogłasza Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a organizatorem wydarzenia jest (w imieniu Ministra) Instytut Muzyki i Tańca współpracujący z Muzeum Wsi Radomskiej – Oddział Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze oraz Fundacją „Cepelia” Polska Sztuka i Rękodzieło. Patronem nagrody jest Oskar Kolberg – badacz i dokumentalista, kompozytor i muzyk, etnograf i folklorysta.